Mszana Dolna

Położenie

Mszana Dolna położona jest w Małopolsce, na terenie powiatu limanowskiego, na pograniczu Gorców i Beskidu Wyspowego, w dolinie rzeki Raby i jej dopływu, Mszanki.

Początki Mszany Dolnej

Zapisy o mieście pojawiają się w połowie XIII wieku. 10 maja 1254 roku mowa jest o wsiach, m.in. nad Mszeną – to od nazwy tej rzeki powstała prawdopodobnie nazwa miasta: Mshena. Miasto mieli złożyć cystersi na podstawie przywileju od Władysława Łokietka. Lokacja miasta przez króla Kazimierza Wielkiego przypada na 1345 rok. Istnieje legenda, że Mszana była niegdyś znacznym miastem zwącym się Rosenberg, zniszczonym przez Szwedów. Sama zaś Mszana miała być usadowiona w 2 miejscach: w okolicach Rynku było tak zwane Mieścisko – lokacja cysterska, natomiast w rejonie obecnego Zarabia była założona przez Kazimierza Wielkiego wieś Mszana; obie te części z czasem się połączyły. Ustrój Mszany opierał się na prawie magdeburskim. Mszanie nadano przydomek Dolna po lokacji Mszany Górnej w 1365 roku.

Herb Mszany Dolnej 

Czterodzielny herb miasta zawiera w poszczególnych polach: trzy mitry – nawiązanie do cysterskiego rodowodu miasta, fragment muru przypominający o ofosowaniu i ogrodzeniu mieściska,  koronowanego orła na świadectwo, że Mszana Dolna była miastem królewskim, któremu Kazimierz Wielki nadal prawo w 1345 roku, do organizowania targów tygodniowych oraz pięciu jarmarków rocznie i baranki nawiązujące do pasterskich tradycji Mszany.

Jak podaje dr Sebastian Flizak, lokalny historyk i etnograf: „ w pierwszej połowie XIX wieku Mszana była ubogą wioszczyną góralską, w której całą inteligencję stanowili proboszcz, nauczyciel, poborca podatkowy i aptekarz. Dopiero po 1850 roku zaczęli osiedlać się w Mszanie ludzie wykształceni w związku z otwieraniem zakładów przemysłowych i urzędów państwowych” S.Flizak, Kronika Mszany Dolnej, s.20

W1880 r. powstała w Mszanie agencja pocztowa z jednym pracownikiem, w 1895 zmieniona na urząd pocztowy. Do Mszany przeniesiono też sąd powiatowy, ze Skrzydlnej. W wydaniu „Gazety Lwowskiej” z 11 kwietnia 1883 r. czytamy, że „wchodzi w życie rozporządzenie C.K. ministerstwa sprawiedliwości z dnia 23 marca 1883 r. nr 4559 względem ustanowienia sądu powiatowego w Mszanie Dolnej w Galicji”.

Mniej więcej w tym samym czasie Michał Ader założył w mieście fabrykę mebli giętych, jako filię swojej fabryki w Jazowsku. Zatem u początków rozwoju przemysłu w mieście stoi inicjatywa żydowska – słynny powojenny „Meblomet” miał bowiem takie właśnie korzenie. Od miejsca lokacji tejże fabryki, do dziś zresztą określa się ten rejon Mszany jako Aderówkę. Fabryka zatrudniała ok. 100 pracowników, „zarobki podobno były niezłe” S.Flizak, op.cit s.21. W 1883 roku przez Mszanę poprowadzono odcinek kolei transwersalnej, co dało początek gwałtownemu jej rozwojowi – m.in. z tego powodu do Mszany z pobliskiego Niedźwiedzia przeprowadziło się kilka znacznych, także żydowskich rodzin. Wśród nich Weissbergerowie.

Mszana Dolna nie posiada opublikowanej całościowej monografii historycznej – nasze główne źródła: „Kronika S.Flizaka i „Kronika” Olgi Illukiewicz istnieją jedynie w postaci maszynopisów.

Literatura cytowana

Prażak, m.p. (1883). Część Urzędowa. Gazeta Lwowska, 11. kwietnia.

Flizak, S. (b.r.). Kronika Miasta Mszana Dolna. Nieopublikowany maszynopis.