Europejskie Dni Dziedzictwa w Mszanie Dolnej - Oprowadzanie po cmentarzu żydowskim
15.09.2024 r., w ramach Europejskie Dni Dziedzictwa, nasza Fundacja Sztetl Mszana Dolna, zorganizowała oprowadzanie po ważnym i jednym z nielicznych zabytków w mieście, jakim jest cmentarz żydowski przy ul. Zakopiańskiej. Nekropolia ta jest także praktycznie jedynym śladem po żydowskiej społeczności Mszany Dolnej.
Prowadząca, prezes fundacji, Urszula Antosz-Rekucka, rozpoczęła od zapoznania uczestników z terminologią dotyczącą cmentarzy żydowskich, najdawniejszymi opisami pochówków w Biblii, zwyczajami pogrzebowymi w judaizmie, sposobami upamiętnień, rodzajami nagrobków i zasadami zachowania na żydowskich miejscach pamięci i kultu.
Wspomniana została historia cmentarza, z jego wojenną i powojenną dewastacją oraz staraniami o jego ratowanie. Tu ważną postacią był jeden z nielicznych ocalonych z masowej egzekucji Żydów na Pańskim w sierpniu 1942 r., Lejb Gatterer, fundator ogrodzenia. Doniosły także był fakt wpisania mszańskiego cmentarza do Krajowego Rejestru Zabytków, w 1989 r.
Podczas spaceru po cmentarzu, uczestnicy mogli zobaczyć najstarszy i najpóźniejszy znajdujący się tam nagrobek, najciekawsze z nielicznych ocalałych, podziwiać efekty renowacji pierwszych 4 macew. Kolejny temat dotyczył inskrypcji, ornamentyki i symboliki żydowskich nagrobków. Poznali także kilka historii związanych z spoczywających tam zmarłymi, również tymi mordowanymi podczas okupacji, dla których nasza fundacja postawiła 2 lata temu wspólną macewę.
Mamy nadzieję, że nieco ciekawostek, jak akronimiczne zapisy na macewach czy takież konteksty znaku pamięci w judaizmie, jakim jest kładziony na nagrobkach kamień, oraz osobiste wspomnienia z tym związane, urozmaiciły słuchaczom naszą opowieść o cmentarzu.
Na koniec uczestnicy złożyli kamyki pamięci, odmówili Psalm 16 oraz krótką modlitwę z inskrypcji zwyczajowo wieńczącej zapis na macewach: "Niech ich dusze związane będą w węzeł życia wiecznego". Chętni zostali także obdarowani egzemplarzami monografii o cmentarzu wydanej przez naszą Fundację.
Zwiedzanie cmentarza było także częścią trzeciej już edycji naszego projektu edukacyjnego "Opowieść o cmentarzu żydowskim w Mszanie Dolnej".
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa – Wspólnie dla dziedzictwa Narodowy Instytut Dziedzictwa
W judaizmie micwa (dobry czyn) wobec zmarłych, ma większą wartość niż analogiczna wobec żyjących - ci pierwsi nie mają bowiem jak się nam odwdzięczyć. Tym bardziej kłaniamy się osobom, które ofiarowały swój czas w to niedzielne popołudnie, by wspomnieć naszych niegdysiejszych współobywateli, zadbać z nami o pamięć, zatroszczyć się o to nasze wspólne dziedzictwo!
fot. Rachela Antosz-Rekucka, Marek Rekucki
