Drugi dzień obchodów 81. Rocznicy Zagłady w Mszanie Dolnej. "Przywracanie imion"
Podczas drugiego dnia obchodów 81. Rocznicy Zagłady w Mszanie Dolnej, 21.08.2023 r. odbyły się ceremonie w miejscach pamięci: przy masowej mogile Ofiar na Pańskim oraz na cmentarzu żydowskim. Najważniejszym elementem uroczystości było odsłonięcie tablicy przywracającej imiona tysiącowi Ofiar Zagłady w Mszanie Dolnej, spoczywającym dotąd w zbiorowej mogile bezimiennie. Był to efekt inicjatywy i wielomiesięcznej pracy Fundacji Sztetl Mszana Dolna. Zaczerpnięte z Księgi Psalmów motto na tablicy, wypisane w językach: poslkim, hebarjskim i angieslkim, brzmi: "Z głębin ziemi znowu mnie wyprowadzisz"
Egzekucja z 19.08.1942 r. na tzw. Pańskim była największą masową zbrodnią w regionie. Ofiary pochodziły nie tylko z Mszany Dolnej, ale także z Krakowa, Berlina, Łodzi, Bielska Białej, Zembrzyc, Skrzydlnej, Dobrej, Tymbarku, Mszany Górnej, Łostówki, Kasiny Wielkiej, Kasinki Małej, Olszówki, Raby Niżnej, Raby Wyżnej, Koniny, Podobina, Niedźwiedzia, Poręby Wielkiej, Lubomierza. 1/3 Ofiar stanowiły dzieci i młodzież poniżej 18. roku życia. Najmłodsza z nich, Izia Markus, żyła zaledwie 4 miesiące i 3 dni. W masakrze zginęła także grupa chrześcijan żydowskiego pochodzenia. W ich gronie będąca w 9. miesiącu ciąży Anna Śliwińska.
Żydzi zabijani byli także podczas całej okupacji: ok. 70 Ofiar pogrzebano na cmentarzu żydowskim. Między nimi było ok.20 osób przywiezionych z Rabki, zamordowanych już we wrześniu 1939 r. W tej grupie były także osoby z Gdańska i Nowego Sącza. Trzecia masowa mogiła, z przełomu kwietnia i maja 1942 r. znajduje się przy ul. Ogrodowej. Spoczywa w niej ponad 20 młodych osób, z których tylko część personaliów jest znana.
Na uroczystość przybyli potomkowie Ofiar z Izraela, Stanów Zjednoczonych, Danii i Polski. Zaszczycili ją swoją obecnością przedstawiciele Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, Głównego Rabina Polski i Komicji Rabinicznej ds.Cmentarzy, Klubu Chrześcijan i Żydów "Przymierze" z Krakowa, Rady Dialogu Archidiecezji Krakowskiej, Instytutu Pamięci Narodowej. Obecni byli: Burmisztrz Miasta Anna Pękała, wiceburmistrz Michał Grzeszczuk, ksiądz Proboszcz Jerzy Raźny z parafii pw. św.Michała, Ks Tomasz z parafii Miłosierdzia Bożego, wicedyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 w Mszanie Dolnej, mieszkańcy Mszany Dolnej i goście.
Niestety, mimo zaproszeń, przedstawicieli nie przysłały Gminy Mszana Dolna i Niedźwiedź, z których pochodziło wiele Ofiar, zabrakło radnych miasta Mszana Dolna oraz delegacji z pozostałych szkół z terenu miasta i gminy Mszana Dolna.
Tablicę odsłoniła Burmistrz Anna Pękała oraz wiceprezes Fundacji Sztetl Mszana Dolna, Marek Rekucki. Modlitwy odprawił rabin Tomasz Ichcak Krakowski z Warszawy i Avraham Taylor, kantor z Izraela, prawnuk spoczywających w masowym grobie Amalii i Dawida Pesacha Rebuhunów. Nadto, na cmentarzu Kadisz za zamrłych odmówił Josef Hoch, wnuk Ryfki Fedregrun, zabitej na Pańskim, siostrzeniec Jakuba Federgruna, spoczywającego wśród Ofiar na cmentarzu. Wartę honorową pełnili harcerze Hufca Gorczańskiego ZHP, oprawę muzyczną - własne kompozycje do psalmów 16 i 130 - zapewnił Jakub Antosz-Rekucki.
Po ceremoniach, w Urzędzie Miasta odbyło sie spotkanie, na którym przedstawiciele potomków Mszańskich Żydów przedstawili dzieje swoich rodzin. Towarzyszyło temu wielkie wzruszenie zebranych. Uczczono zmarłą miesiąc temu Goldę/Jeane Chapnick, 99-letnią potomkinię mszańskiego rodu Gellerów i innych wspomnianych.
Organizatorami obchodów było Miasta Mszana Dolna i Fundacja Sztetl Mszana Dolna, współorganizatorami Hufiec Gorczański ZHP, Zagórzańskie Dziedziny, Klub Senior+ Mszana Dolna, Miejska Biblioteka w Mszanie Dolnej.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska. Edycja 2023. Dofinansowano ze środków Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny. Projekt realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego. Zadanie publiczne dofinansowane z budżetu Powiatu Limanowskiego. Projekt współfinansowany przez Forum Dialogu. Sfinansowano ze środków Fundacji PZU. Dofinansowania pozyskał nasz Wiceprezes, Marek Rekucki
Wydarzenie objęte Honorowym Patronatem Burmistrz Miasta Mszana Dolna, Anny Pękały,
Tłumaczenie na j.angielski zapewnili Jakub Antosz-Rekucki i Rachela Antosz-Rekucka. Ceremonie pamieci były transmitowane na profilu FB Sztetl Mszana Dolna, przez zespół Dariusza Ptaka; nagrania są dostępne na kanale YouTube @sztetlmszanadolna
